اسماعیل اثباتی
چکیده
معانى اصطلاحات مورد استفاده در دانشهای گوناگون با معانی لغوی واژگان متفاوت است و با مراجعه به لغت نامه ها قابل درک نیست. در پاسخ به این نیاز جامعه علمی دانش پژوهان رشته های گوناگون کتابهایی را تالیف کرده ...
بیشتر
معانى اصطلاحات مورد استفاده در دانشهای گوناگون با معانی لغوی واژگان متفاوت است و با مراجعه به لغت نامه ها قابل درک نیست. در پاسخ به این نیاز جامعه علمی دانش پژوهان رشته های گوناگون کتابهایی را تالیف کرده اند. در دانش کلام نیز این احساس نیاز متکلمان را به تدوین اصطلاحنامه هایی وا داشته است. کتابهایی که در مواردی متاثر از مبانی و مذاهب کلامی نویسندگان و مشربهای فکری آنها تدوین شده است. نوشتار حاضر سیری در تاریخچه نگارشهای اصطلاحات کلامی داشته و کوشیده است با معرفی مهمترین منابع موجود، راه شناخت و استفاده از اصطلاح نامه های کلامی را تسهیل کند. برای یافتن معانی اصطلاحات کلامی می توان به اصطلاحنامه های فراگیر مانند مفاتیح العوم یا التعریفات که اصطلاحات همه علوم را معرفی کرده اند مراجعه کرد یا از اصطلاحنامه های فلسفی مانند الحدود غزالی یا المبین آمدی استفاده کرد اما بهترین راه مراجعه به اصطلاحنامه های تخصصی کلام است. در میان شیعیان این مسیر با شیخ مفید آغاز شد اما کتاب شیخ طوسی پربارتر است. اوج این نگارشها در قرن شش و به دست ابن صاعد بریدی و مقری نیشابوری است. در میان اشاعره ابن فورک اولین اثر را پدید آورد که به وسیله ابو اسحاق شیرازی و ابن سابق صقلی پیگیری شد. در عصر حاضر کتابهای جامعی مانند شرح المصطلحات الکلامیة تدوین شده که جامع اطلاعات منابع قبلی است.
